terug naar overzicht

Informatie over obesitas

Niet vergoed

Obesitas gaat niet over dik zijn, lijnen en diëten. Obesitas is een van de meest voorkomende chronische aandoeningen die allerlei oorzaken heeft en die ingewikkeld in elkaar steekt. De toename in lichaamsvet veroorzaakt disfunctie van het vetweefsel en abnormale fysieke belasting. Dit heeft negatieve metabole, biomechanische en psychosociale gevolgen voor de gezondheid. Daarom is obesitas ook een belangrijke oorzaak van veel andere ziekten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, steatotische leverziekte, artrose en een aantal vormen van kanker. Behandeling van obesitas gaat dus niet over afvallen, maar over het verbeteren van gezondheidsuitkomsten en verminderen van complicaties.

Inhoud

De Body Mass Index (BMI) geeft aan of uw gewicht gezond is in verhouding tot uw lengte. U kunt uw eigen BMI eenvoudig zelf uitrekenen met deze calculator.

Voor de meeste volwassenen geldt: 

  • BMI 18.5 - 25 kg/m2: gezond gewicht
  • BMI 25 - 30 kg/m2: overgewicht
  • BMI ≥ 30 kg/m2: obesitas
  • BMI ≥ 35 kg/m2: ernstige obesitas

De helft van de Nederlandse volwassenen is te zwaar: 35% heeft overgewicht (BMI 25-30 kg/m2) en 15% heeft obesitas (BMI ≥ 30 kg/m2).

Buikomvang is ook belangrijk 

Naast het gewicht is het voor uw gezondheid belangrijk waar het lichaamsvet zit. Met name een teveel aan vet in en rond de buik is slecht voor uw gezondheid. Daarom is het verstandig om ook uw middelomtrek te meten.

De buikomvang is te groot:

  • bij vrouwen > 88 cm
  • bij mannen > 102 cm

Oorzaken

Oorzaken

De behandeling van obesitas begint met een onderzoek naar de oorzaken, inclusief bloedonderzoek en meting van de lichaamssamenstelling. 

Of iemand obesitas ontwikkelt, hangt af van de biologie en de omgeving. Obesitas wordt over het algemeen veroorzaakt door het consumeren van meer calorieën, vooral die in vette en suikerhoudende voedingsmiddelen, dan dat het lichaam verbrandt door lichaamsbeweging en dagelijkse activiteiten. De overtollige energie wordt door het lichaam opgeslagen als vet.

Obesitas is een steeds vaker voorkomend probleem door de sterk veranderde omgeving en leefstijl. Voor veel mensen gaat het moderne leven gepaard met te veel en te calorierijk voedsel en te veel tijd doorbrengen achter het bureau, op de bank of in de auto. Sommigen reageren hier sterker op dan anderen door bijvoorbeeld hun erfelijke aanleg.

Niet alleen een ongezonde leefstijl kan obesitas veroorzaken, maar ook andere oorzaken en bijdragende factoren spelen vaak een rol, zoals slaapgebrek, chronische stress en hormonale invloeden. Ook medicijnen kunnen leiden tot gewichtstoename, waaronder corticosteroïden, antidepressiva, hormonale anticonceptiva, medicijnen voor diabetes, hoge bloeddruk, depressie, epilepsie, bipolaire stoornis en zenuwpijnstillers. Ook zijn er tal van factoren die afvallen juist tegenwerken en het overgewicht daarmee in stand houden.

Complicaties

Complicaties

Obesitas vermindert de levensverwachting met gemiddeld 3 tot 10 jaar, afhankelijk van de ernst. Naar schatting draagt obesitas bij tot minstens 1 op de 13 sterfgevallen in Europa.

Naast de uitwendige fysieke veranderingen kan obesitas leiden tot ernstige complicaties, waaronder: 

  • Diabetes type 2
  • Hoge bloeddruk
  • Hoog cholesterol
  • Hart- en vaatziekten (o.a. hartinfarct, beroerte)
  • Kanker (o.a. darm-, borst-, slokdarm-, baarmoederkanker)
  • Artrose
  • Astma
  • Reflux
  • Galstenen
  • Slaapapneu
  • Verminderde vruchtbaarheid
  • Zwangerschapscomplicaties (o.a. diabetes, pre-eclampsie)
  • Depressie

Dagelijkse problemen in verband met obesitas zijn onder meer:

  • Kortademigheid
  • Fors zweten
  • Snurken
  • Moeite met fysieke inspanning
  • Vermoeidheid
  • Klachten van het bewegingsapparaat (kniepijn, rugpijn, hielspoor, peesontstekingen)
  • Weinig zelfvertrouwen en zelfrespect
  • Eenzaamheid

Behandeling

Behandeling

De behandeling van obesitas rust op 4 pijlers:

  • Voedingstherapie
  • Fysieke training
  • Gedragsverandering
  • Anti-obesitas medicatie of chirurgie (op indicatie) 

Intensieve therapeutische leefstijlinterventies gericht op voeding, beweging en stressregulatie met aandacht voor het duurzaam veranderen van gewoontes vormen het fundament van de behandeling. Deze leefstijlbehandeling (de GLI) wordt vergoed vanuit de basisverzekering en gaat niet ten koste van uw eigen risico indien u wordt verwezen door huisarts of specialist.

Voedingstherapie

Voedingstherapie voor obesitas bestaat uit het ontwikkelen van een volwaardig voedingspatroon dat een negatieve energiebalans creëert als middel om een gezond gewicht te bereiken en te behouden. Deze benadering is dus geen dieet om snel af te vallen, maar een voedingsplan op maat op basis van de onderzoeksresultaten van de patiënt en recente inzichten in de voedingswetenschap. Bij het bouwen van een voedingsplan wordt rekening gehouden met het niveau van voedingskennis, leefstijl, culturele invloeden, persoonlijke voorkeuren en culinaire vaardigheden van de patiënt, zodat aanbevelingen praktisch haalbaar zijn.  


Fysieke training

Als onderdeel van een compleet behandelplan voor obesitas streeft fysieke training twee doelen na: het energieverbruik van patiënten verhogen en tegelijkertijd de fysieke inactiviteit verminderen. Lichamelijke activiteit helpt de lichaamssamenstelling te verbeteren, evenals de cardiometabole en geestelijke gezondheid. Lichamelijke activiteit verhoogt de stofwisseling en bevordert het vermogen van het lichaam om calorieën efficiënt te verbranden. Bovendien helpt het bij de ontwikkeling van spiermassa, wat verder bijdraagt aan de vetverbranding, omdat spieren meer energie nodig hebben om te behouden.

Fysieke training is belangrijk voor gewichtsregulatie, ook al valt men doorgaans van alleen fysieke training niet af: 80% voeding, 20% training. Cardiotraining en krachttraining helpen met name om de cardiometabole gezondheid te verbeteren. Dit verlaagt het risico op obesitas-gerelateerde complicaties, zoals hart- en vaatziekten en diabetes.

Bij het voorschrijven van een beweegplan houden wij rekening met individuele beperkingen en voorkeuren van de patiënt. 


Gedragsverandering

Gedragsverandering heeft een diepgaande invloed op de behandeling van obesitas door de complexe relatie tussen de psychologische en emotionele behoeften van patiënten aan te pakken. Strategieën voor gedragsverandering verdiepen zich in de gewoonten die bijdragen aan obesitas door individuen te helpen schadelijke patronen te identificeren en te veranderen. Verschillende technieken voor gedragsverandering, zoals cognitieve gedragstherapie, mindfulness en het stellen van doelen, stellen mensen in staat gezondere gewoonten te ontwikkelen en gewichtsbeheersing op de lange termijn te behouden.

Gedragsverandering is niet alleen gericht op voeding en beweging, maar ook op stressregulatie en slaap. Gedragstherapie vormt een essentieel onderdeel van de gecombineerde leefstijlinterventie. Gedragstherapie omvat frequente ontmoetingen met gekwalificeerde professionals, onderwijs, stimulusbeheersing, cognitieve herstructurering, het stellen van doelen, zelfcontrole, probleemoplossing, sociale ondersteuning en meer.


Anti-obesitas medicatie of chirurgie

Tot de medische interventies ter behandeling van obesitas behoren anti-obesitas medicatie en bariatrische/metabole chirurgie (b.v. gastric bypass). Als onderdeel van een compleet zorgplan kunnen deze interventies zeer effectief zijn bij de behandeling van obesitas.

Op dit moment is in Nederland een aantal anti-obesitas medicijnen goedgekeurd, waaronder liraglutide (Saxenda), semaglutide (Wegovy) en tirzepatide (Mounjaro). Anti-obesitas medicatie kent indicaties, contra-indicaties en bijwerkingen. De medicijnen die momenteel beschikbaar zijn, remmen de eetlust en vertragen de werking van maag en darmen. U voelt zich meer verzadigd voor langere tijd. Doordat u minder eet, vermindert u de calorische inname en daalt het gewicht. Anti-obesitas medicatie kan effectief zijn om de gezondheid en kwaliteit van leven van patiënten obesitas te verbeteren.

Ondanks de bewezen effectiviteit van anti-obesitas medicatie blijven intensieve leefstijlinterventies het fundament van de behandeling van obesitas. Uw arts licht u hier uitgebreid over in en kijkt samen met u of medicatie een zinvol onderdeel van uw behandeling kan zijn. 

Indien er een indicatie is voor bariatrische/metabole chirurgie (een 'maagverkleinings' operatie), dan zullen wij u hiervoor naar een bariatrisch expertisecentrum verwijzen.